Żołądek: Zmienia kształt i nie lubi aspiryny

Choć żołądek kojarzy się przede wszystkim z trawieniem, w rzeczywistości odbywa się tu jedynie podstawowa obróbka pokarmów. Wstępnemu rozkładowi ulegają białka i tłuszcze. Cukry, częściowo trawione już w jamie ustnej, są przekazywane do jelit. Główne zadania żołądka to staranne rozdrobnienie pokarmu, a także eliminacja bakterii i mikroorganizmów, które wraz z jedzeniem połykamy. Właściwe trawienie ma miejsce dalej, w dwunastnicy i jelitach. Chorzy po operacji usunięcia żołądka nie wymagają w związku z tym przeszczepu. Odpowiednie leki i ścisła dieta pozwalają na normalne życie mimo braku tego ważnego organu.

Kiedy stoimy prosto, żołądek znajduje się w środkowej części nadbrzusza. Jego optymalna pozycja to położenie podłużne, które umożliwia sprawny pasaż treści pokarmowej w kierunku dwunastnicy. Żołądek przypomina swą strukturą worek, przez co z łatwością zmienia swój kształt i położenie w zależności od tego, jak dużo zjemy i co robimy. Od góry żołądek jest połączony z przełykiem tzw. wpustem. Jest on silnie umięśniony i jeśli działa sprawnie, nie pozwala treści pokarmowej cofać się do przełyku. Podobne połączenie znajdujące się na dole, w miejscu, w którym żołądek styka się z dwunastnicą, to tzw. odźwiernik. Żołądek mierzy zazwyczaj ok. 25-30 cm. Jego średnia pojemność u dorosłego człowieka to ok. 1000-1500 ml, ale w skrajnych wypadkach może on mieścić nawet do trzech litrów płynów i pokarmów. Niestety, żołądek jest podatny na rozciąganie i jeśli wypychamy go stale nadmierną ilością pokarmów, zwiększa swą objętość. Sprzyja to otyłości, ponieważ - jak łatwo się domyślić - im większe rozmiary żołądka, tym więcej pokarmu trzeba, aby go wypełnić i zaspokoić głód.

Funkcje, jakie pełni żołądek, można podzielić na chemiczne i mechaniczne. Każdy kęs pożywienia, który połykamy, wywołuje skurcze żołądka. Organ ten, działając jak wirówka, starannie miesza treść pokarmową i rozdrabnia ją, a potem w małych porcjach kieruje, do dwunastnicy. Treść pokarmowa miesza się w żołądku z tzw. sokiem żołądkowym, który stanowi połączenie enzymów trawiennych i innych substancji chemicznych. Impuls do produkcji soku żołądkowego wysyła mózg. Wtedy gruczoły umieszczone w błonie śluzowej żołądka zaczynają wytwarzać pepsynogen, nieczynny enzym trawienny, i kwas solny. Pod wpływem kwasu pepsynogen zmienia się w pepsynę. W ten sposób powstają główne składniki soku żołądkowego. Kwas solny, poza aktywacją pepsyny odpowiedzialnej za częściowe trawienie białek, zapewnia żołądkowi kwaśny odczyn i zwalcza drobnoustroje. Kolejny składnik soku żołądkowego, enzym podpuszczkowy, także trawi białka, ale tylko te zawarte w mleku. Enzym zwany lipazą z kolei przystępuje do trawienia tłuszczów. Aby ta piorunująca mieszanina nie uszkodziła samego żołądka, ściany narządu pokrywa warstwa śluz o grubości około 1 mm. Gdy śluzu jest za mało, dochodzi do podrażnień tkanki i tworzenia się ranek zwanych wrzodami.

Niestety, choć żołądek jest bardzo wrażliwy, pomimo poważnych schorzeń może długo nie dawać żadnych objawów. Naszym sprzymierzeńcem w walce z chorobami żołądka jest nowoczesna diagnostyka, czyli gastroskopia. Połykanie rurki, konieczne przy tym badaniu, nie jest wprawdzie przyjemne, ale wiedza, którą można uzyskać dzięki gastroskopii może nam uratować życie. Dzięki mikrokamerze wprowadzanej do żołądka lekarz wykonujący badanie jest w stanie dokładnie sprawdzić, co się w żołądku dzieje. Metoda ta umożliwia również pobranie wycinków z chorych miejsc błony śluzowej, co stanowi olbrzymią przewagę nad badaniem kontrastowym, szczególnie w rozpoznawaniu wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz w różnicowaniu choroby wrzodowej od raka żołądka.

Sabina Bauman