Kopciuszek czy Królewna Śnieżka

Pogoń za karierą i szybkie tempo życia okazują się nie mieć wpływu na pewne odwieczne pragnienia. Dla 80 proc. polskich nastolatek i aż 60 proc. kobiet przed trzydziestką niedoścignionym ideałem mężczyzny jest wciąż książę, który pojawi się nagle i zabierze je na bal, lub do innego, lepszego świata. Dlatego Polki chciałaby być Kopciuszkiem, Królewną Śnieżką lub Śpiącą Królewną.

Wszystkie bajkowe postaci łączą właściwie dwa elementy - nieprzeciętna uroda oraz fakt, że zostają wybrane i poślubione przez Królewiczów. Niezależnie od podobieństw mamy tu jednak do czynienia z pewnymi bardzo charakterystycznymi cechami, szczególnie w wypadku zwycięskiego Kopciuszka. Psycholog, Bruno Bettelheim widzi w Kopciuszku opowieść o rywalizacji między rodzeństwem, o mękach zazdrości przeżywanych przez każde niemal dziecko, co może tłumaczyć niesłabnącą popularność tej baśni wśród dzieci.

Dlaczego lubią je kobiety?

Kopciuszek, a po nim dwie znane Królewny: Śnieżka i Śpiąca są postaciami, w które chciałyby się wcielić Polki, od piętnastego roku życia wzwyż - wynika z badań przeprowadzonych w lutym 2006 przez TNS OBOP na zlecenie firmy Levi's. Niby nic w tym dziwnego. Ich losy nie są jednak usłane różami (nie ma baśni bez ciężkich prób), a same opowieści, gdy przyjrzeć im się uważniej, kryją mroczne tajemnice.

- Tajniki osobowości nie tylko postaci bajkowych, ale... waszych partnerek - zdradza dr Grażyna Lasoń-Kochańska, specjalistka od baśni i literatury dziecięcej:

Wybrało ją 46 proc. respondentek, odpowiadających na pytanie: Gdyby mogła pani stać się jedną z bajkowych postaci, to którą postać by pani wybrała? Największą grupę, w stosunku do innych wyborów, stanowią tu - co ważne - kobiety bardzo młode (80 proc. badanych w wieku 15 - 19 lat) i młode (60 proc. badanych w wieku 20 - 29 lat). Wielbicielki Kopciuszka pochodzą głównie ze średnich lub małych miejscowości (52 proc. z miast od 20 do 100 tysięcy mieszkańców, 48 proc. ze wsi). Są to przede wszystkim uczennice i studentki (69 proc.) oraz bezrobotne (50 proc.).

Wnioski nasuwają się same. Nietrudno identyfikować się z losem ubożuchnego Kopciuszka i marzyć o jego karierze, gdy jest się młodą (a może i ładną!) dziewczyną, gdy siedzi się w swoim miasteczku jak w popielniku, bez szans na bal.

Kopciuszek jest niezwykle stereotypowym wizerunkiem kobiecości; ładna i dobra, pracowita i cierpliwa, z tych, którym gniew, broń Boże, lica nie zachmurzy, choć byłoby się o co powściekać. Bohaterka woli jednak swój status męczennicy i bez szemrania wykonuje najcięższe prace i absurdalne zadania. Los, zesłany w postaci dobrej wróżki, uśmiecha się do niej jednak, i oto Kopciuszek może dokonać metamorfozy, przeistoczenia. W balowej sukni i klejnotach, zmieniona nie do poznania, wyrusza na podbój świata.

Tę postać wybrało 29 proc. spośród ankietowanych kobiet. Charakterystyczny i wiele mówiący jest fakt, że ta grupa ma najwyższy wskaźnik wieku. Królewną Śnieżką chciałoby być aż 39 proc. kobiet po sześćdziesiątce! Zawodowo najliczniej reprezentują grupę prywatnych przedsiębiorców (43 proc.), ale sporo jest wśród nich emerytek i rencistek (35 proc.).

Badania potwierdzają fakt, że kobieca starość i towarzysząca jej samotność są szczególnie dotkliwie odczuwane przez panie wykształcone, samodzielne, niezależne zawodowo i finansowo. Takie, które prawdopodobnie świadome są, że wygląd, powierzchowność - to, co dotąd było ich sprzymierzeńcem - zaczyna je zdradzać. Lustereczko, powiedz przecie, kto jest najpiękniejszy w świecie....

I jak tu nie chcieć choć przez chwilę pobyć młodą Śnieżką, która nie musi pytać zwierciadełka, bo cały świat potwierdza jej kwitnącą urodę. Podobnie jak w Kopciuszku dramat rozgrywa się tu pomiędzy kobietami, teraz jednak nie siostry walczą o męża, ale matka (macocha to wszak zła matka) z córką o urodę, poklask, aprobatę świata. Są więc dwie bohaterki baśni. Ta słodka, naiwna dziewuszka, o liczku białym jak śnieg i rumianym jak krew, i ta druga, stara i zła zawistnica, której uczymy się nienawidzić już w dzieciństwie. Prędzej czy później jednak, przychodzi dzień, w którym... same zmieniamy się w starą, gasnącą Królową.

Historia o Śpiącej Królewnie w symboliczny sposób ujmuje z kolei doświadczenia związane z okresem dorastania. Wspomniany już znawca i interpretator baśni, Bruno Bettelheim, widzi w niej opowieść o fizycznym i psychicznym dojrzewaniu (głównie dziewczyńskim), o procesach, które temu stanowi towarzyszą. Są to naprzemienne okresy aktywności i bierności, symbolizowane w baśni przez wchodzenie na krętą wieżę i długi sen bohaterki. Nie brak tu również skojarzeń seksualnych (Bettelheim jest psychoanalitykiem freudowskim), jak wkładanie i przekręcanie klucza w zamku, podskakujące wrzeciono. Z długiego snu budzi bohaterkę pocałunek królewicza, dzieje się to jednak dopiero wtedy, gdy jest ona gotowa psychicznie, czyli po symbolicznych stu latach.

W grupie kobiet, które chciałyby wcielić się w Śpiącą Królewnę przeważają panie w wieku średnim (37 proc. badanych ma 50 - 59 lat), mieszkające na wsi (30 proc. badanych) i wywodzące się spośród prywatnych przedsiębiorców (44 proc. badanych). Na drugim miejscu w grupie społeczno-zawodowej plasują się jednak gospodynie domowe (40 proc. badanych).

Ujmując rzecz z przymrużeniem oka, można dopatrzeć się w tych wynikach motywacji do zmiany. Prowokowałyby ją zarówno średni wiek bohaterek ankiety (taki, w którym wszystko jeszcze wydarzyć się może), jak i rodzaj wykonywanej pracy, wskazujący na kreatywność, samodzielność, gotowość do podejmowania wyzwań.